W ostatnich latach obserwujemy ekspansję rządowych i urzędowych usług cyfrowych. W teorii mają nam one usprawnić wiele czynności życiowych i ograniczyć wizyty w placówkach państwowych i samorządowych, w praktyce z ich działaniem i skutecznością jest jednak różnie. Warto wiedzieć o tym, że w zależności od tego, czy działa ePUAP, może nam się udać załatwić danego dnia ważne sprawy, bądź też nie. Całość funkcjonuje na rządowych serwerach, z którymi — jak pokazały doświadczenia na przestrzeni lat — również nierzadko pojawiały się problemy. Między innymi dlatego nie warto odkładać spraw na ostatni moment nawet w sferze internetowej, a przy okazji dobrze jest wiedzieć, gdzie można sprawdzić aktualny status usługi.
ePUAP. Kto, gdzie i po co go używa?
Pierwszym, bardzo ważnym krokiem na drodze do cyfryzacji była Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym. Mimo wszystko używanie podpisu kwalifikowanego było dość trudne, wymagało odpowiedniej certyfikacji i w obszarze zastosowań masowych się nie przyjęło. Cztery lata później, w 2005 roku opracowano właściwy system ePUAP, który jest stale rozwijany do dziś. Co ciekawe, w pierwszych momentach jego działania, pomimo kolosalnych kosztów liczonych w dziesiątkach milionów złotych, zainteresowanie użytkowników było niemal zerowe.
Najbardziej znany jest… Profil Zaufany
Obecnie jako jego najważniejszą składową ePUAP postrzegamy Profil Zaufany, który pozwala nam na przeprowadzenie wielu czynności bez konieczności posiadania specjalnego podpisu cyfrowego. Dzięki temum, że konto można założyć również poprzez najpopularniejsze w Polsce banki, obywatele coraz chętniej korzystają z tej metody podczas corocznego rozliczenia PIT-ów. To również przepustka do posiadania kompletu dokumentów w smartfonie: dowodu osobistego, europejskiego certyfikatu COVID, prawa jazdy, dowodu rejestracyjnego etc.
ePUAP z powodzeniem został też zaimplementowany do systemów obsługiwanych przez jednostki samorządowe, więc z jego udziałem możemy załatwić niektóre sprawy, w tym np. złożenie wniosków o dokumenty tożsamości, założenie karty EKUZ czy też poinformowanie urzędu o miejscu głosowania. To również dostęp do IKP (Internetowe Konto Pacjenta), dającego szybki dostęp do recept oraz historii leczenia.
ePUAP niedostępny. Jak często zdarzają się awarie?
Dobrze — w teorii jest mnóstwo zalet związanych z korzystaniem ePUAP, to fakt. Z każdym rokiem jako obywatele zyskujemy większe możliwości i szersze integracje Profilu Zaufanego. Jednak rysą na wizerunku są częste awarie, szczególnie te, które zdarzały się w pierwszych momentach funkcjonowania platformy i były powodem do wstydu dla wszystkich, którzy pracowali nad rozwojem projektu.
- Najgłośniejsza awaria systemu ePUAP miała miejsce w 2016 roku. Wtedy to kryzys nastąpił w jeden z majowych weekendów, a destabilizacja platformy wymagała powołania specjalnego sztabu i zgłoszenia usterki krytycznej do firmy odpowiadającej za opracowanie kodu. W tym momencie prasa szeroko rozpisywała się wręcz o konieczności „zaorania” całości i zbudowania nowego systemu od podstaw.
- O tym, czy działa ePUAP zastanawiamy się najczęściej wtedy, gdy w jego ramach są przeprowadzane masowe operacje. Przykładem może być zdarzenie z tego roku (2021), gdy w kwietniu — najpierw 1, później 28 — uwolniono pulę szczepień dla 40- i 30-latków. Jak zareagowały przeciążone serwery? Oczywiście przez dłuższy czas nie pozwoliły na skorzystanie z usługi.
- Podobna sytuacja miała miejsce dwa lata wcześniej, w 2019 roku. Wtedy to program 500+ zyskał dopisek „na każde dziecko”, a chętnych na dodatkowe pieniądze od państwa nie brakowało. Efekt? Wielogodzinne problemy z zalogowaniem się do profilu.
- ePUAP niedostępny był też 29 marca 2019 oraz 22 stycznia 2020. Pierwsza data wiązała się ze zbliżającym się, ostatecznym terminem składania zeznań przez firmy, z kolei druga nie niosła ze sobą żadnych wiążących przyczyn.
To tylko drobny wycinek z całej litanii momentów, podczas których nie można było skorzystać z CEPiK, bazy PESEL, serwis Obywatel.gov.pl oraz Profil Zaufany. Każda taka sytuacja paraliżowała nie tylko urzędy, ale i przedsiębiorców oraz odbiorców prywatnych, którzy nie mogli załatwić w oczekiwanym terminie swoich spraw.
Zastanawiasz się, czy działa ePUAP? Skorzystaj z dedykowanych narzędzi do monitoringu
Awaria systemu ePUAP powinna zostać ogłoszona w ramach oficjalnego komunikatu w Biuletynie Informacji Publicznej. Jednak najczęściej o problemach dowiadujemy się z prasy, w szczególności tej pod internetową postacią. Duże serwisy o tematyce finansowej, ekonomicznej i ogólnej zawsze chętnie informują o kolejnych wpadkach związanych z rządowymi serwerami.
O krytycznych sytuacjach można też w każdym momencie dowiedzieć się z prostego w obsłudze, przejrzystego narzędzia do monitorowania ePUAP. Z tej aplikacji warto skorzystać każdorazowo przed zalogowaniem się na urzędowe strony. Pomoże to ograniczyć nerwy i irytację związaną z wolnym działaniem usługi lub brakiem dostępu do niej. Jak już zostało wspomniane — ePUAP problemy odnotowuje najczęściej w momentach „zbiorowego deadline”, dlatego rękę na pulsie trzeba trzymać na przykład podczas oddawania deklaracji podatkowej na tuż przed ostatecznym terminem.
Komu najbardziej zaszkodzi ePUAP offline?
Trudno jednoznacznie wskazać na jedną grupę, która cierpi najbardziej na problemach dotykających ten duży i skomplikowany, rządowy system. Powodów do radości nie mają wtedy sami urzędnicy, którzy muszą poradzić sobie z nagłym napływem niezadowolonych petentów. To również czas trwogi dla samych programistów w COI (Centralny Ośrodek Informatyki), który powołał już zresztą specjalny sztab pracujący 24/7, a zajmujący się szybkim reagowaniem na krytyczne awarie. Wreszcie trudności z logowaniem doprowadzają do łez samych użytkowników, szczególnie tych, którym zależy na czasie.
Najważniejsza pozostaje konkluzja: w przyszłości z całą pewnością zdarzy się jeszcze niejedna awaria systemu ePUAP. Dlaczego? Ponieważ zainteresowanie cyfrowym państwem jest coraz mocniejsze, a świadomość dotycząca istnienia pewnych możliwości jest rozszerzana na kolejne pokolenia. Po czasie zamknięcia w roku 2020 przyzwyczailiśmy się też do pewnych działań, a rosnący popyt zawsze buduje jeszcze trudniejszą relację ze skomplikowanymi platformami teleinformatycznymi — a do takich z pewnością ePUAP należy zaliczyć.